نقش استانداردها در رشد و توسعه اقتصادی و سهم آن در تولید ناخالص داخلی کشورها

مسلم بیات، معاون ارزیابی کیفیت

رابطه بین استاندارد و عملکرد اقتصاد ملی کشورها به طور فزاینده‌ای طی دهه های گذشته مورد تحقیق قرار گرفته است. مطالعات انجام شده توسط موسسات استاندارد آلمان، انگلستان، کانادا، فرانسه و استرالیا به طور تجربی ارتباط محکم و مثبتی را بین استانداردها و رشد اقتصادی پایدار نشان می‌دهد که این موضوع با استفاده از گسترش استانداردها به عنوان دانش فنی در اقتصاد ملی صورت پذیرفته است.

موسسه استاندارد آلمان در سال ۲۰۱۱ تحقیقی را به دنبال بررسی و پیشرفت مطالعات ابتدایی مزایای اقتصادی استاندارد در سال ۲۰۰۰ انجام داد که در این تحقیق ارزش کار سرمایه اختراعات مجوز ها و استانداردها در تولید با اندازه‌گیری ارزش افزوده ناخالص تخمین زده می‌شد.

نتایج تحقیق نشان داد که استانداردها رابطه مهم و مثبتی با خروجی اقتصادی دارند مطالعات آلمان در سال 2011 - 2015 با تحلیل های بیشتر توسط سایر موسسات ملی با رویکرد و چارچوب زمانی مشابه پیگیری شد که منجر به نتایج قابل مقایسه گردید و به طور کلی تمام مطالعات ملی نشان می دهد که استانداردها به دلیلی که موجب بهبود گسترش دانش فنی می شوند تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی دارند در این تحقیق سهم استانداردها بر روی نرخ رشد اقتصادی در کشور آلمان برابر با 9/0% و در فرانسه و استرالیا 8/0% در انگلستان 3/0% و در کانادا 2/0% مشخص شده است.

استانداردها از موادی هستند که بر اساس توافق و اجماع نظر ذینفعان تهیه و با تایید یک سازمان به رسمیت شناخته و برای استفاده مشترک و مکرر ارائه می‌شوند که شامل قوانین و دستورالعمل ها و ویژگی ها برای انجام فعالیت ها یا نتایج آنها می باشند.

هدف استانداردها دستیابی به درجه مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است. استانداردها باید بر اساس نتایج تلفیقی علوم فناوری و تجربه باشند و هدف آن ارتقای منافع مطلوب جامعه است. توصیه استانداردها و قوانین فنی توسط موسسات و سازمانهای دوره صلاحیت و انجام این کار با همکاری بخش دولتی و خصوصی انجام می‌شود.

استانداردها عنصر ضروری زیرساخت های تکنولوژیکی و اقتصادی یک کشور هستند و به شدت بر توان رقابتی و استراتژی های شرکت ها نیز تاثیر می گذارند، استانداردها یک راه ارتباطی هستند یک نوع زبان مشترک که به صورت مشخصات فنی بیان می شوند. اغلب آنها به عنوان قابلیتی برای برقراری ارتباط بین سایر زبان ها به منظور جلوگیری از سوء تفاهم استفاده می‌شود؛ استاندارد ها وجود دارند تا ما از آنها استفاده کنیم و از منافع آنها بهره مند شویم علت وجودی آنها ارزشی است که برای ما به ارمغان می آورند و بر زندگی روزمره شهروندی تاثیر می گذارند.

استانداردها در حوزه های گسترده ای چون ساخت و ساز، مواد غذایی، اسباب بازی ها، ساختمان ها، ماشین آلات، مراقبت‌های بهداشتی، محیط زیست، خدمات و غیره وجود دارد و بخش های متعددی از فعالیت‌ها را همچون ایمنی، مدیریت، آزمایش، سازگاری و غیره را پوشش می‌دهند.

به طوری که انواع مختلف استانداردها و نیازهای مختلف را برآورده می سازند. درک مفاهیم استان ها برای همه به لحاظ تاثیری که در طول زندگی روزمره و حرفه‌ای دارند ضروری است. آموزش استانداردها و استاندارد سازی نقش کلیدی فزاینده‌ای در توسعه ملل جهان ایفا می نماید و انسانهایی که با این موضوع آشنایی دارند، در موقعیتی قوی تری در مواجهه با طیف وسیعی از وضعیت هایی که ممکن است در زندگی روزمره و حرفه‌ای خود مواجه شوند برخوردار می باشند و زندگی آسوده تر، ایمن تر و قابل پیش بینی تری نسبت به سایرین خواهند داشت.

تجربه های صورت پذیرفته در کشور ما که متاسفانه با هزینه‌های بسیاری به دست آمده خود مویدی بر این گفته ها و اهمیت و نقش رسانه ها در پیشگیری کاهش اثرات و مخاطرات حوادث طبیعی و غیرطبیعی می باشد. از سوی دیگر جهانی شدن به طور چشمگیری محیط کسب و کار بین المللی امروز را تغییر داده است لذا اندیشمندان ترغیب شدند تا ضمن مطالعه عمیق بر روی مولفه‌های روش اقتصادی، آنها را به چالش کشیده و تا حد ممکن به منظور بهبود، امکان اندازه گیری را برای آنان ایجاد نمایند.

در این میان سئوالی که وجود دارد این است که استاندارد ها به چه میزان و چگونه می توانند در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش ایفا نمایند.

رشد اقتصادی به توسعه عوامل ورودی متفاوتی بستگی دارد در اقتصاد کلاسیک این عوامل سرمایه و کار هستند با این حال در اقتصادهای کاملا مبتنی بر دانش این عوامل به ظاهر برای پیش بینی رشد و توسعه اقتصادی کافی نیستند زیرا دانش موجود در یک اقتصاد تاثیر زیادی بر بهره وری عوامل تولید و در نتیجه رشد دارد و دانش هم به طور قابل ملاحظه ای از پیشرفت فنی تاثیر می پذیرد که تعیین مقدار کمی آن بسیار دشوار است با این حال تعدادی شاخص مفید و اثبات شده وجود دارد که در تعیین تقریبی سطح فنی دانش مفید هستند مثل تعداد اختراع معتبر و مجوزهای معتبر که به صاحبان مالکیت معنوی خارجی پرداخت می شود همانطور که در مورد نرم افزار صورت می پذیرد این شاخص ها نشان دهنده پیشرفته فنی است که نتیجه سرمایه گذاری های موفقیت آمیز در تحقیق و توسعه می باشند با این حال پیشرفت‌های فنی تنها در زمانی که به طور گسترده در سراسر اقتصاد گسترش می یابند تاثیر عمده دارد. به طور مشخص به این معنی است که هنگامی که یک شرکت با بهره گیری از دانش فنی محصول جدیدی روش تولید بهبود یافته را توسعه می دهد سپس سایرشرکت‌ها، این محصول یا روش تولید را اجرا نموده و در مواردی حتی بیشتر موجب توسعه آن می شوند.

این امر منجر به اثر متقابل مثبت بر روی عوامل و در نهایت افزایش بهره وری می شود و از این طریق گسترش دانش جدید و در نهایت بهبود کیفیت در عوامل کار و سرمایه صورت می پذیرد. تعیین مقیاس جامع و نسبتاً دقیق انتشار محصولات و فرایندهای نوآورانه در اقتصاد چالشی بزرگ است با این وجود استاندارد ها برخلاف اختراعات برای همه در دسترس هستند و دانش فنی مدون شده هستند که منجر به اثرات ترویجی مثبت خواهند شد که قبلا مورد بحث قرار گرفته است و این بدان معنی است که با افزایش گسترش و ترویج آنها به رشد اقتصادی نیز کمک می شود، در نتیجه با یکپارچه‌سازی همه شاخص‌های عوامل تولید در یک مدل سنجش اقتصادی می‌توان رشد اقتصادی را بر اساس آن تعیین نمود و امکان تعیین سهم برای هر عامل به تنهایی وجود خواهد داشت، لذا با پیروی از آن سود دقیقی از مجموعه استانداردها می‌تواند محاسبه شود چنین تحقیقاتی برای نخستین بار در سال ۱۹۹۹ برای آلمان و سپس برای سایر اقتصاد ها انجام شد؛ تحقیق حاضر، تحقیقات قبلی را با استفاده از داده های فعلی که در دسترس بود تکرار کرد. نتیجه، سود اقتصادی 77/16 میلیارد یورو در سال را تعیین نمود که تقریباً با ارزش به دست آمده در ده سال پیش مطالعه مشابه مطابقت دارد و میزان 72/0% از تولید ناخالص داخلی آلمان را نشان می‌دهد که کمی کمتر از آن چیزی است که در ابتدای مطالعه در سال ۲۰۰۰ به دست آمده. در عین حال نشان داد که پس از اتحاد آلمان استانداردها تاثیرات مثبت و با ثباتی در رشد اقتصادی آلمان داشته اند. اثرات اقتصادی مثبت استانداردها به مراتب فراتر از مزایای محاسبه شده است زیرا علاوه بر رشد اقتصادی که از طریق عملکرد استانداردها به عنوان انتشار دهنده دانش ایجاد می شود و منافع اقتصادی بیشتری از طریق سایر وظایف استانداردسازی از جمله یکنواختی محصول کاهش ضایعات بهبود مصرف انرژی و غیره به دست می‌آید به عنوان مثال بسیاری از استانداردها اقدامات لازم برای ایمنی محل کار را تعیین می‌کنند و تعداد حوادث شغلی را کاهش می دهند و در نتیجه منجر به کاهش غیبت در محل کار می شود استانداردهای زیست محیطی به حفاظت از محیط زیست کمک می کند که کیفیت زندگی و رفاه عمومی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این استانداردهای ایمنی و امنیت بیشتری را در بسیاری از حوزه‌ها تأمین می نماید و به کاهش هزینه اقدامات ایمنی امنیتی و بیمه کمک می نماید و به این ترتیب باعث کاهش بار بر روی دولت می شوند لذا مشروعیت حمایت از استاندارد سازی از طریق تامین بودجه عمومی و توجیه تقویت جایگاه استاندارد سازی به عنوان یک ابزار مفید در بسیاری از حوزه‌های سیاستگذاری منطقی می شود.